Rosnące wymagania regulacyjne, jak również presja ze strony inwestorów oraz społeczeństwa powoduje, że jednorazowe, nieustrukturyzowane działania podejmowane przez firmy w celu przygotowania raportów i ujawnień środowiskowych przestają być wystarczające, a co więcej mogą wiązać się z ryzykiem greenwashingu (1). Badania pokazują, że zrównoważony rozwój firm przekłada się na poprawę ich wyników, którą osiąganą dzięki rosnącej efektywności, większemu zaufaniu klientów jak również ich gotowości do płacenia premii za produkty zrównoważone. Wg badań przeprowadzonych przez EY, 90% z ankietowanych polskich przedsiębiorstw deklaruje, że ich misja zawiera aspekty związane z ESG, ale jedynie 48% z nich przełożyło założenia strategii zrównoważonego rozwoju na poszczególne obszary funkcjonowania biznesu (2).

Technologia wspiera możliwość spełnienia wymogów regulacyjnych, wspiera organizacje na ich drodze do zrównoważonego rozwoju oraz dostarcza narzędzi i danych do budowy strategii w tym zakresie.

O czym należy pamiętać mówiąc o zrównoważonym rozwoju i dlaczego ten temat staje się coraz istotniejszy dla biznesu?

Zrównoważony rozwój to nie tylko przeciwdziałanie zmianom klimatycznym oraz ochrona środowiska naturalnego. Odnosi się on do „zaspokajania potrzeby teraźniejszości bez uszczerbku dla zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb” (3) i obejmuje trzy wymiary: środowiskowy, społeczny i ekonomiczny.

Aby wejść na ścieżkę zrównoważonego rozwoju, w każdym z tych wymiarów przedsiębiorstwa muszą pokonać szereg wyzwań.

Z jednej strony przedsiębiorstwa są pod rosnącą presją ze strony inwestorów i opinii publicznej w kontekście wyznaczania i realizacji ambitnych celów środowiskowych i społecznych oraz publikacji wiarygodnych informacji w tym zakresie. Z drugiej, z punktu widzenia biznesu i inwestorów coraz istotniejsza staje się ocena ryzyka i wpływu zmian klimatycznych na prowadzoną działalność. Ponadto, w kontekście ESG (4) firmy oceniane są w ramach całego łańcucha wartości – więc raportowanie, ocena i realizacja celów środowiskowych dotyczy również całego wachlarza partnerów biznesowych.

Rządy i organy regulacyjne w poszczególnych krajach uznają istotność zrównoważonego rozwoju i wprowadzają przepisy stawiające firmom wymogi raportowania ESG w kontekście strategii, celów i ich realizacji oraz ryzyk. Przykładem takich wymagań jest obowiązująca w UE dyrektywa NFRD, która od 2024 roku będzie stopniowo zastępowana przez CSRD (5). Dodatkowo, w celu lepszego dostępu do finansowania oraz poprawy wizerunku względem klientów i interesariuszy firmy decydują się na dokonywanie dobrowolnych ujawnień w ramach inicjatyw takich jak Carbon Disclosure Project (CDP) czy Science Based Targets Initiative (SBTi)).

Coraz częściej badania pokazują, że firmy decydujące się na inwestycje w zrównoważony rozwój mogą osiągnąć również wzrost zysków, sprzedaży lub zredukować wahania cen akcji. Badanie EY przeprowadzone wśród 506 liderów zrównoważonego rozwoju w różnych branżach na temat: „W jaki sposób firmy inwestują w działania na rzecz klimatu, jaką wartość osiągają te inwestycje oraz jakie są możliwości firm w zakresie przyspieszenia działań na rzecz klimatu” pokazało, że ponad dwie trzecie wszystkich respondentów – 69% – twierdzi, że uzyskują wyższą wartość finansową i niefinansową niż oczekiwano od swoich inicjatyw klimatycznych. Okazuje się, że to, co jest dobre dla planety, jest również dobre dla biznesu. (6)

W dzisiejszych czasach chyba już nikt nie ma wątpliwości, że zrównoważony rozwój to nie tylko moda czy chwilowy trend, a cel do którego realizacji powinien dążyć biznes i który przez najbliższe lata będzie istotnie wpływał na strategię przedsiębiorstw.

Jak technologia może pomóc firmom na drodze do zrównoważonego rozwoju?

W obliczu wyzwań związanych ze zrównoważonym rozwojem kluczowe stają się pytania: Na ile technologia może być katalizatorem tego rozwoju? Jakie rozwiązania mogą pomóc firmom w spełnieniu wymogów raportowych, a w które warto zainwestować aby przyspieszyć realizację celów środowiskowych? Na rynku funkcjonuje wiele rozwiązań technologicznych adresujących poszczególne aspekty zrównoważonego rozwoju w następujących obszarach:

– Zbieranie i zarządzanie danymi w obszarach ESG

W kontekście danych ESG – kluczowe są: identyfikacja właściwych źródeł danych, automatyczna integracja oraz zapewnienie jakości gromadzonych danych. Rozwiązania w tym zakresie powinny umożliwiać integrację danych z wielu źródeł zarówno wewnętrznych (rozwiązań informatycznych takich jak m.in.: systemy ERP, HR, EAM, SCM, ale również mierników IoT), jak i zewnętrznych (przykładowo: baz danych zawierających wskaźniki wykorzystywane do kalkulacji emisji gazów cieplarnianych, np.: Emission Factor Database EFDB, dane dotyczące oceny ESG partnerów biznesowych, np.: CDP). Ze względu na rosnące wymagania raportowe, w szczególności konieczność audytowania ujawnianych informacji, wzrasta istotność jakości gromadzonych danych w zakresie ich przejrzystości, automatyzacji, dokładności i terminowości.

– Modelowanie danych, raportowanie i analityka w zakresie ESG

Elastyczność rozwiązań technologicznych powinna umożliwić spełnienie licznych i zmieniających się wymagań sprawozdawczych w zakresie ESG oraz generowanie raportów w wymaganych prawnie formatach. Coraz istotniejsze stają się funkcje analityczne – w szczególności analizy scenariuszy i modeli prognostycznych w zakresie przewidywania przyszłych poziomów emisji lub oceny wpływu zmian klimatycznych na biznes.

– Wsparcie biznesu w zrównoważonym rozwoju

Technologia powinna przede wszystkim wspierać przedsiębiorstwa na ich drodze do zrównoważonego rozwoju poprzez dostarczenie narzędzi do realizacji strategii i celów w tym zakresie. Kryteria ESG powinny zostać uwzględnione w procesach i narzędziach wspierających podejmowanie decyzji w zakresie inwestycji czy łańcucha dostaw, a procesy biznesowe powinny być monitorowane i optymalizowane pod kątem realizacji celów środowiskowych. Wymaga to dużej szczegółowości danych na poziomie poszczególnych procesów i produktów. Dla firm podejmujących ambitny cel przejścia w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym dostępne są rozwiązania wspierające odpowiedzialne projektowanie produktów oraz ograniczanie i recykling odpadów.

Odpowiedź na pytanie, jaka powinna być mapa drogowa przedsiębiorstwa w zakresie rozwoju technologii wspierających zrównoważony rozwój, jakie rozwiązania lub obszary należy spriorytetyzować nie jest prosta i zależy od branży, strategii ESG i ambicji kadry kierowniczej w tym zakresie. Firmy z branży usługowej mogą się bardziej skupiać na ograniczeniu emisji zakresu 3 (7) przykładowo poprzez monitorowanie i ograniczanie ilości gazów cieplarnianych emitowanych w wyniku podróży służbowych. Natomiast firmy przemysłowe mogą być zdecydowanie  bardziej zainteresowane inwestowaniem w rozwiązania monitorujące i prognozujące poziom emisji z zakresu 1 generowanych na poziomie poszczególnych składników majątku. Badania przeprowadzone przez firmę Verdantix w 2022 pośród 400 firm z 35 krajów i 30 różnych branż: „ESG & Sustainability Budgets, Priorities And Tech Preferences” pokazują, że w 2023 roku większość firm planuje istotny wzrost nakładów na systemy do zarządzania i raportowania śladu węglowego, analizy ryzyka klimatycznego dla fizycznego majątku oraz zrównoważenia i zabezpieczenia łańcucha dostaw (8).

Taksonomia UE jako przykład wymagań raportowych – wyzwania, rozwiązania, koszty

Najnowsze wymagania raportowe UE w zakresie Taksonomii to kolejny obszar, który niesie ze sobą szereg wyzwań w obszarze technologicznym. Raportowanie wg Taksonomii zostało wprowadzone przez dyrektywę NFRD od roku 2021 dla firm zainteresowania publicznego i zostanie rozszerzone w kontekście zakresu ujawnień jak również firm, które będą podlegały obowiązkowi raportowemu przez dyrektywę CSRD. Docelowo po roku 2026 obowiązkowi raportowania Taksonomii będą podlegały również małe i średni spółki giełdowe.

Taksonomia UE jest systemem klasyfikacji zrównoważonych środowiskowo działalności biznesowych. Raportowanie wg Taksonomii wymaga od firm zidentyfikowania określonych przez UE działalności taksonomicznych, zweryfikowania ich zgodności z systematyką taksonomii oraz obliczenia procentowych wskaźników udziału działalności taksonomicznej w całej działalności (względem obrotów, CAPEX i OPEX).

Większość firm pierwsze raporty za rok 2021 przygotowywała w sposób manualny w arkuszach kalkulacyjnych bazując na ręcznej ekstrakcji i agregacji danych z systemów finansowo-księgowych. Proces taki jest bardzo czasochłonny, a możliwości audytu przygotowanych w ten sposób raportów jest ograniczone. Z tego względu coraz więcej firm rozważa automatyzację tego procesu, co jednak może wiązać się z pewnymi wyzwaniami:

– Na rynku brakuje narzędzi umożliwiających automatyczną ekstrakcję danych finansowo – księgowych dla celów raportowania taksonomii. Część dostawców rozwiązań informatycznych dopiero deklaruje rozwój systemów w tym zakresie.

– W wielu organizacjach proces biznesowy przygotowania i raportowania taksonomii UE nie został jeszcze wdrożony lub jest na etapie projektowania, co powoduje trudności w zdefiniowaniu wymagań dla wspierających rozwiązań IT.

– Automatyzacja oceny zgodności z systematyką w wielu przypadkach może nie być możliwa ze względu brak danych środowiskowych i skomplikowany proces identyfikacji i weryfikacji działalności taksonomicznych.

– Istniejący model finansowo- kontrolingowy determinuje czy dane finansowe do obliczenia wskaźników taksonomicznych są dostępne na wymaganym poziomie szczegółowości i czy wymagane są dostosowania w istniejących systemach.

– Identyfikacja zakupów z działalności taksonomicznych może wymagać uwzględnienia aspektów wymagań taksonomicznych na etapie wyboru dostawców i odpowiedniego wsparcia systemowego w procesie zakupowym.

– Dane do raportów taksonomicznych na poziomie grup kapitałowych podlegają konsolidacji.

Przedsiębiorstwa podlegające obowiązkowi raportowania taksonomii muszą rozważyć czy: zainwestować w kompleksowe rozwiązania wspierające raportowanie ESG nawet jeżeli nie zapewniają one na ten moment pełnej automatyzacji raportowania; czy rozbudować istniejące systemy finansowo – księgowe o dodatkowe moduły raportowe; czy budować własne rozwiązanie do przygotowania raportów taksonomicznych.

Zgodnie z raportem UE “Taxonomy Impact Assessment“ (9) duże firmy powinny być przygotowane na poniesienie dodatkowych kosztów związanych z wdrożeniem rozwiązań IT wspierających raportowanie taksonomii na szacunkowych poziomach:

– Jednorazowy koszt wdrożenia: 230 000 – 600 000 PLN
– Roczny koszt utrzymania: 95 000 – 230 000 PLN

Biorąc pod uwagę opisane powyżej wyzwania oraz poziom komplikacji wymagań w zakresie raportowania Taksonomii UE przedstawione szacunki wydają się być niewygórowane.

Zrównoważony rozwój już dzisiaj kształtuje strategie firm, a technologia będzie kluczowym katalizatorem zmian umożliwiając zapewnienie jakościowych danych koniecznych do spełnienia wymogów informacyjnych i wsparcie przedsiębiorstw na ich drodze do zrównoważonego rozwoju. Analiza wymagań raportowania Taksonomii UE ilustruje, z jakimi wyzwaniami procesowymi, systemowi i budżetowymi będą musiały zmierzyć się firmy przy próbie automatyzacji tego aspektu raportowania ESG.

Przypisy:

(1) Greenwashing jest to w najogólniejszym ujęciu komunikacja marketingowa przedsiębiorstwa, bazująca na fałszywych lub wprowadzających w błąd deklaracjach, dotyczących zgodności produktu lub jego elementów z zasadami ochrony środowiska (https://gazeta.sgh.waw.pl/po-prostu-ekonomia/greenwashing-swiadome-czy-nieswiadome-wprowadzanie-klienta-w-blad)
(2) Badanie EY: Polski biznes wciąż na drodze do zrównoważonego rozwoju, Badanie EY: Polski biznes wciąż na drodze do zrównoważonego rozwoju | EY Polska
(3) United Nations General Assembly (1987) Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future
(4) Skrót ESG (z ang. Environment, Social, Corporate Governance) – używany jest głównie w kontekście raportowania niefinansowego obejmującego aspekty środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego.
(5) NFRD – Non-Financial Reporting Directive, CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive, https://finance.ec.europa.eu/capital-markets-union-and-financial-markets/company-reporting-and-auditing/company-reporting/corporate-sustainability-reporting_en
(6) Źródło: How can slowing climate change accelerate your financial performance? | EY – Global
(7) Zakresy 1, 2, 3 emisji gazów cieplarnianych zostały określone w ramach standardów zdefiniowanych przez Greenhouse Gas Protocol https://ghgprotocol.org/ 
(8) https://www.verdantix.com/insights/blogs/2022-esg-sustainability-global-survey-reveals-investments-to-survive-the-regulatory-storm
(9) https://ec.europa.eu/finance/docs/level-2-measures/taxonomy-regulation-delegated-act-2021-2800-impact-assessment_en.pdf