W branżach kreatywnych występuje szczególne ryzyko narażenia na negatywne konsekwencje w wyniku naruszenia konkurencji. Jest to efektem tego, iż każdy pracownik w branży gamedev uzyskuje dostęp do większej lub mniejszej części projektu. Jego wyciek może z kolei nieść ze sobą wiele poważnych konsekwencji. 

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w branży gamingowej, mogą zabezpieczyć swoje interesy za pomocą dobrze skonstruowanej umowy. W tym celu wystarczy zastosować różne instytucje prawa kontraktów, w tym klauzule zakazu konkurencji. W jaki sposób zabezpieczyć interesy podmiotu z Gamedev w umowie? Czy klauzula zakazu konkurencji będzie tutaj dobrą opcją?

Klauzule chroniące game developera, które można zastosować w umowie

W branży gamedev można zastosować przede wszystkim cztery rodzaje klauzul, które zabezpieczą interesy game developera. Będą to:

  • klauzula o zachowaniu poufności
  • klauzule przeciwdziałające tzw. pracowniczemu kłusownictwu, czyli w szczególności
  • klauzule non-solicitation i no-poaching,
  • klauzula o zakazie konkurencji, którą omawiamy szczegółowo w tym tekście.

Klauzula o zachowaniu poufności to standardowy element każdego stosunku prawnego. Z reguły żadna ze stron kontraktu nie powinna mieć większych wątpliwości w tym zakresie. Jej przedmiotem jest zobowiązanie do zachowania w tajemnicy informacji, o których kontrahent dowiedział się w ramach realizacji umowy. W klauzuli poufności można zawrzeć nie tylko zakaz rozpowszechniania informacji poufnych, ale również zakaz ich wykorzystywania poza umową, w ramach której strona powzięła wiedzę o informacjach poufnych.

Co istotne, w obecnym stanie prawnym można bezterminowo zobligować do zachowania poufności bez wynagrodzenia nawet swoich pracowników. Takie postanowienie wiąże się jednak z ryzykiem, że zapewni mniejszą ochronę niż terminowe ograniczenie obowiązywania tej klauzuli. Jest to efektem wyrażonej w prawie cywilnym zasady, wedle której zakazuje się wieczystych zobowiązań (a więc bez zastrzeżenia terminu). Ponadto istnieje pogląd, wedle którego taka klauzula może być swobodnie wypowiedziana w dowolnej chwili.

Klauzule, które przeciwdziałają pracowniczemu kłusownictwu, najczęściej są zastrzegane w odniesieniu do umów B2B. Ich przedmiot to zakaz podbierania pracowników kontrahenta – głównie ich zatrudniania, oferowania im współpracy czy kontraktowania się z nimi. Powszechnie przyjęto, że taka umowa jest zawierana między dwoma konkurującymi między sobą przedsiębiorcami. Jej przedmiot to zazwyczaj zakaz zatrudniania byłych pracowników przez strony umowy. Pozwala to w pewnym stopniu zabezpieczyć się w zakresie transferu informacji poufnych. Strony tych klauzul mają bowiem pewność, że wraz z pracownikami do konkurenta nie dostanie się ich know-how. 

Bywa jednak, że taka klauzula, która przeciwdziała pracowniczemu kłusownictwu, która jednoznacznie zakazuje zatrudniania pracowników byłego kontrahenta, okazuje się nieskuteczna ze względu na naruszenie podstawowych reguł współżycia społecznego (np. wtedy, gdy owa klauzula będzie nieprawidłowo sformułowana).

Klauzula o zakazie konkurencji stanowi więc niezwykle przydatny i popularny instrument prawny. Pozwala skutecznie chronić interesy przedsiębiorcy przed działaniem konkurencyjnym kontrahentów. Jednak jeśli zostanie niepoprawnie sformułowana, to może być nieskuteczna, a nawet skutkować obowiązkiem zapłaty wskazanej sumy na rzecz byłego pracownika.

Czym właściwie jest zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji to ograniczenie w umowie, według którego jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do powstrzymania od podejmowania działalności konkurencyjnej. Ograniczenie konkurencji może obowiązywać podczas trwania umowy i po jej zakończeniu.

Zastrzeżenie zakazu konkurencji w umowach B2B, umowach o pracę, a także umowach cywilnoprawnych to bardzo popularny krok. Jednocześnie skutki prawne zakazu konkurencji mogą różnić się w zależności od rodzaju umowy. Istotne jest to, aby przedsiębiorca z sektora Gamedev był świadomy skutków prawnych, które wywiera wprowadzenie klauzuli o zakazie konkurencji do kontraktu. Bez wiedzy co do skutków prawnych grozi mu bowiem wiele negatywnych konsekwencji.

Jak zawrzeć zakaz konkurencji w umowie? 

Zawarcie skutecznej klauzuli zakazu konkurencji w umowie z programistą, projektantem lub grafikiem w zakresie gamedevelopmentu nie jest zadaniem trudnym – pod warunkiem, że przedsiębiorca korzysta z usług kancelarii prawnej specjalizującą się w zakresie prawa konkurencji. 

Jak wspomnieliśmy wyżej, skuteczność prawna umowy o zakazie konkurencji zależy od tego, czy w kontrakcie znajduje się kilka kluczowych kwestii:

  • Aby uniknąć wątpliwości interpretacyjnych, trzeba dokładnie wskazać, jaki rodzaj działalności będzie zakazany w wyniku obowiązywania klauzuli o zakazie konkurencji. Można zrobić to np. poprzez określenie rodzaju czynności, których nie może podejmować pracownik, wskazanie branży, w jakiej nie może działać, albo nawet poprzez wskazanie konkretnych podmiotów, na rzecz których wykluczone będzie świadczenie usług.
  • Oprócz tego warto określić, czy umowa o zakazie konkurencji obowiązuje wyłącznie w czasie obowiązywania umowy podstawowej (np. umowy B2B albo umowy zlecenie), czy może zakaz świadczenia usług na rzecz podmiotów konkurencyjnych rozciąga się również na okres po zakończeniu umowy. Trzeba przy tym sprawdzić, czy taki zapis rzeczywiście będzie korzystny dla przedsiębiorcy z branży gamedev, gdyż czasem wiąże się z obowiązkiem zapłaty za czas powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej.
  • I na koniec warto zastrzec konkretne sankcje za naruszenie zakazu konkurencji. W przypadku klauzuli zawieranej na czas trwania umowy B2B lub stosunku pracy, sankcją może być np. uprawnienie do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym – bez wypowiedzenia. Ponadto można zastanowić się nad wprowadzeniem kary umownej, której wysokość powinna być dotkliwa (aby miała efekt odstraszający), ale nie rażąco wygórowana.

Zakaz konkurencji: umowa zlecenie i umowa o pracę

Jeżeli pracownik z branży gamedev pracuje w oparciu o umowę o pracę, w odniesieniu do klauzuli o zakazie konkurencji stosuje się przepisy kodeksu pracy. Gdy umowa o zakazie konkurencji dotyczy okresu po ustaniu zatrudnienia, przedsiębiorca jest zobligowany do zapłaty odszkodowania na rzecz byłego pracownika w kwocie, która odpowiada minimum 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika na mocy umowy o pracę.

Obowiązek zapłaty aktualizuje się bez względu na czas zatrudnienia u przedsiębiorcy i niezależnie od tego, czy były pracownik faktycznie otrzymał konkurencyjną ofertę, czy też w okresie zakazu konkurencji nie podejmował konkurencyjnego zatrudnienia.

Trzeba pamiętać również o postanowieniach, które umożliwiają zwolnienie pracodawcy z zakazu konkurencji. Według orzecznictwa sądów, w tym Sądu Najwyższego, w przypadku braku postanowień pozwalających na wcześniejsze rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, nie można rozwiązać tej klauzuli w ramach oświadczenia żadnej ze stron (wyjątkiem jest sytuacja, w której przedsiębiorca spóźnia się z zapłatą odszkodowania).

W umowie zlecenie również można zawrzeć klauzulę o zakazie konkurencji. Jej specyfika jest zbliżona do zakazu konkurencji w umowie B2B. Podstawa wprowadzona umowy o zakazie konkurencji w umowie zlecenie została zawarta w kodeksie cywilnym (zasada swobody umów). 

Powstaje więc pytanie, czy w umowie zlecenie można w sposób nieograniczony regulować zakaz konkurencji? Otóż nie – w tworzeniu zakazu konkurencji powinniśmy bowiem mieć na uwadze szeroko zakrojone orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym wskazuje się na nieważność zakazu konkurencji w związku z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Przyjęto między innymi (za ugruntowaną linią orzeczniczą), że umowa cywilna taka jak umowa zlecenie w zakresie przewidującym nieodpłatny zakaz konkurencji również po jej rozwiązaniu jest nieważna z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Zakaz konkurencji w umowie B2B

W przypadku umowy B2B w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie aktualizuje się obowiązek zapłaty odszkodowania. Tutaj z zasady nie stosuje się przepisów kodeksu pracy, z kolei zakaz konkurencji po ustaniu umowy obowiązuje na podstawie zasady swobody umów, która jest wyrażona w kodeksie cywilnym.

W kontraktach B2B zawarcie umowy o zakazie konkurencji jest zdecydowanie łatwiejsze i niesie więcej korzyści dla game developera. W tym przypadku nie jest on zobowiązany do zapłaty odszkodowania i może wypowiedzieć umowę na zasadach ogólnych. Jak opisywaliśmy wcześniej, w sporządzaniu umowy o zakazie konkurencji w umowie B2B warto uwzględnić konstytucyjną zasadę wolności prowadzenia działalności gospodarczej. W rezultacie taki kontrakt nie może blokować kontrahentowi prowadzenia dowolnego biznesu. Wyłączenie możliwości prowadzenia każdego rodzaju działalności w oparciu o klauzulę zakazu konkurencji może zostać uznane za nieskuteczne, jeśli zabiera kontrahentowi prawo do prowadzenia JAKIEJKOLWIEK działalności gospodarczej.

Przykład zakazu konkurencji w umowie B2B wraz z omówieniem 

Oto przykładowe brzmienie klauzuli o zakazie konkurencji w umowie B2B dla branży Gamedev:

  1. Zgodnie  z  postanowieniami  umowy Wykonawca  oświadcza,  że  w  okresie obowiązywania  wyżej  wspomnianej  umowy oraz w okresie roku od dnia jej ustania ani  on  sam  osobiście  ani  za pośrednictwem  osób  trzecich  nie  będzie  ani  prowadził  działalności  konkurencyjnej wobec Zleceniodawcy ani świadczył usług czy pracy dla innego przedsiębiorcy, który prowadzi działalność w branży gamingowej, w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie prawnej w szczególności poprzez posiadanie udziałów i akcji w spółkach kapitałowych oraz udział w organach spółek kapitałowych.
  2. Za działalność konkurencyjną strony rozumieją w szczególności wyjawianie przedsiębiorcy konkurencyjnym know-how w zakresie działalności Zleceniodawcy i świadczenie na ich rzecz usług z wykorzystaniem informacji powziętych w toku realizacji niniejszej Umowy. 
  3. Złamanie zakazu obwarowane jest karą umowną w wysokości 100.000 zł (słownie sto tysięcy złotych) za każdy przypadek naruszenia. Niezależnie od ww. kary umownej Zleceniodawca uprawniony do dochodzenia przewyższającego wysokość kary umownej oraz do wypowiedzenia niniejszej umowy ze skutkiem natychmiastowym.

W tej przykładowej klauzuli można zauważyć kilka charakterystycznych elementów. Przede wszystkim najpierw powinniśmy uregulować fakt zakazu konkurencji i jego zakres (patrz: punkt 1 powyższej klauzuli). Oprócz tego należy wyliczyć przykładowe czynności, które będą stanowić naruszenie zakazu konkurencji oraz wprowadzić definicję działalności konkurencyjnej (punkt 2). I na koniec warto, aby umowa o zakazie konkurencji określała również uprawnienia game-developera w sytuacji naruszenia zakazu konkurencji (patrz: punkt 3). 

Oczywiście jest to tylko przykładowy wzór klauzuli o zakazie konkurencji w kontraktach B2B. W celu zaprojektowania klauzuli dostosowanej do konkretnych potrzeb i cech danego stosunku prawnego, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.

Wnioski 

Wprowadzenie klauzuli o zakazie konkurencji to jedna z najlepszych metod ochrony interesów game-developera. W skuteczny sposób zabezpiecza go przed utratą zysków w wyniku konkurencyjnej działalności pracowników. Jednak w trakcie sporządzania takich zapisów można napotkać na liczne wątpliwości prawne. W ich rozwiązaniu pomoże doświadczona kancelaria prawna, która od lat obsługuje firmy z branży gamingowej.