Spirala problemów i wyzwań, z jakimi muszą mierzyć się gospodarki na świecie zdaje się nie mieć końca. Sytuacja makroekonomiczna w sposób najdotkliwszy wpływa na poszczególne firmy, szczególnie z sektora MŚP, przyczyniając się do spowolnienia lub zahamowania ich wzrostu, do którego byliśmy przyzwyczajeni jeszcze w 2019 roku. Ostatnie lata to jeden z najtrudniejszych momentów nowego millenium i wiele firm niestety nie przetrwało tego momentu. Warto jednak zauważyć, że firmy, które wciąż walczą, nabierają zupełnie nowej odporności, a kadra zarządcza znaczniej przychylniej ocenia rozwiązania mające zabezpieczyć organizację przed niespodziewanym. Należy przyznać, że to bardzo pozytywny efekt zawirowań gospodarczych i bolesnego odejścia od jakże mylnego założenia, że biznes kreowany jest w niezmiennym środowisku, w dodatku stale rosnącym. Cieszy fakt, że tak wiele firm wyciągnęło lekcję i otworzyło się na zmiany. Szczególnie, że, jak spodziewają się analitycy – sytuacja gospodarcza nie ustabilizuję się tak szybko, jakbyśmy chcieli, a elastyczność i dobre przygotowanie wciąż mogą przesądzić o być albo nie być danej organizacji.

Warunki funkcjonowania firm

2022 to rok olbrzymich zmian. Firmy przeszły od optymizmu do negatywnych nastrojów, mimo, że zarówno na początku, jak i w końcówce roku towarzyszył im wysoki poziom niepewności względem sytuacji gospodarczej. Wiele firm borykało się z poważnymi problemami wynikającymi z sytuacji makroekonomicznej. I o ile rok temu wszyscy mieliśmy nadzieję na polepszenie sytuacji, o tyle właśnie 2022 rok pokazał, że wszystko może się wydarzyć, a po jednej katastrofie może zupełnie niespodziewanie nadejść kolejna. 

Na powyższym wykresie dokładnie możemy zaobserwować nastroje firm w ciągu ostatnich 5-ciu kwartałów.[1] Co ciekawe, olbrzymi spadek nastrojów w lutym 2022 nie miał bezpośredniego związku z wybuchem konfliktu na Ukrainie. Indeks wyznaczany jest bowiem z góry i został opublikowany 10 lutego, dokładnie 2 tygodnie przed oficjalną eskalacją konfliktu. Na tak drastycznie odstający wynik wpłynęły olbrzymie spadki sprzedaży w sektorze mikro przedsiębiorstw i MŚP. Po krótkiej górce w kwietniu, nastroje przedsiębiorców znów zaczęły się pogarszać, by w sierpniu przekroczyć barierę neutralności. Obecnie przedsiębiorcy są w momencie, w którym mają sporo nadziei na polepszenie koniunktury jeszcze w 2023 roku. Jednak w tym zakresie wiele zależy od warunków, w jakich funkcjonują firmy, które przedstawia poniższy wykres.

Dzięki danym zebranym przez Polski Instytut Ekonomiczny[2] możemy zaobserwować zmianę w istotności wpływu poszczególnych czynników na prowadzenie działalności. Według deklaracji przedsiębiorstw, w 2022 roku znacząco pogorszyły się warunki funkcjonowania przedsiębiorstw. Jednym z największych wyzwań jest wzrost kosztów zatrudnienia, który jako czynnik wpływający negatywnie na prowadzenie działalności wskazało 64% firm w 2021 roku i aż 80% w 2022 roku. To poważny problem. Największy wzrost znaczenia na przestrzeni lat 2021 i 2022 możemy zauważyć jeśli chodzi o wzrost ryzyka działalności gospodarczej, który wzrósł o aż 26 pkt. Co ciekawe, mniejsze znaczenia dla funkcjonowania firm miała dostępność pracowników, co jest związane ze zwiększoną podażą pracowników z Ukrainy oraz dostępność kredytów lub innych firm finansowania, co może wynikać z odłożenia lub zaniechania inwestycji przez firmy w 2022 roku. 

Niepewność dotycząca sytuacji gospodarczej jako największa przeszkoda w sprawnym funkcjonowaniu firm jest zdecydowanie uzasadniona. Przez cały 2022 rok firmom towarzyszyły obawy nie tylko o sytuację na polskich i światowych rynkach. W realiach ciągłych zmian przepisów podatkowych i innych dotyczących finansów firm trudno podejmuje się decyzje strategiczne i inwestycyjne. Stabilność ustawodawcza i uproszczenie przepisów zdecydowanie poprawiłyby stan polskiej gospodarki. Warto zauważyć, że w połowie 2022 roku przestały obowiązywać tarcze, obejmujące poszczególne branże. Przez ciągły brak stabilizacji gospodarczej firmy te nie były w stanie otrząsnąć się po okresie pandemii i gwałtownego wzrostu inflacji, w skutek czego po ustaniu sprzyjających przepisów związanych z tarczami, kondycja wielu spośród tych firm mogła ulec pogorszeniu.

Stabilizacji sytuacji gospodarczej nie sprzyja także tocząca się wojna za wschodnią granicą. Już za kilka tygodni minie rok odkąd na terenie Ukrainy doszło do najazdu wojsk rosyjskich i do tej pory nie nastąpił żaden przełom dający nadzieję na szybkie zakończenie działań zbrojnych na tamtych terenach. 

Kolejnym bardzo trudnym wyzwaniem dla polskich firm są rosnące ceny energii. W samym środku tego problemu znajdują się przedsiębiorstwa energochłonne, zajmujące się produkcją. Rosnące koszty surowców i energii, a także niepewność co do ich dostępności i cen skutecznie utrudniają funkcjonowanie firm. 

2022 - pozostał niesmak

Polska gospodarka zdecydowanie zwolniła, nie odstając jednak od reszty Europy. Po spodziewanej odwilży, jaką spodziewaliśmy się zastać po problemach związanych z pandemią nie ma ani śladu. Za to trafiło się sporo kłód, jak rosnąca inflacja, wojna, wysokie ceny energii, rosnące koszty pracy czy spadający popyt konsumencki. 

Nic więc dziwnego, że dla większości firm miniony rok nie był udany. Według raportu Coface, liczba ogłoszonych bankructw i upadłości w zeszłym roku wzrosła aż o 30%[3], z czego najwięcej upadłości ogłosiły firmy usługowe. Największy wzrost nastąpił w 4. kwartale 2022, kiedy to dynamika wzrostu wyniosła niemal 200 proc.

Problemy dotykają już nie tylko mikro firmy i te z sektora MŚP. Według analiz prowadzonych przez Polski Instytut Ekonomiczny, niekorzystną sytuację gospodarczą najsilniej odczuły duże firmy, zatrudniające powyżej 250 osób. PIE wskazuje, że mocniej wpłynęło na nie m.in. wzrost cen dóbr zaopatrzeniowo-inwestycyjnych oraz spadek popytu na produkty i usługi. 

Na poprawę sytuacji w 2023 roku czeka wiele firm, szczególnie te, które już teraz maja problemy. Taka niepewność negatywnie wpływa na podejmowanie ryzyka, jednak wspiera podejmowanie działań ochronnych, zmierzających do zabezpieczenia biznesu przed negatywnymi skutkami zawirowań w gospodarczych.

[1] Miesięczny Indeks Koniunktury, Polski Instytut Ekonomiczny, 2021-2023
[2] „Tygodnik gospodarczy PIE”, Polski Instytut Ekonomiczny, 22 grudnia 2022
[3] „Niewypłacalności firm w Polsce w 2022 roku”, raport Coface, styczeń 2023