Przedsiębiorstwa, które projektują oprogramowanie, udostępniają je użytkownikom na konkretnych warunkach. Aby móc korzystać z danego programu, trzeba je zaakceptować. Zazwyczaj warunki te umieszcza się w dokumencie określanym jako EULA (ang. End User License Agreement). Co powinien zawierać taki kontrakt? W jaki sposób skutecznie zabezpieczyć interesy firmy IT? Odpowiadamy!

Umowa EULA – charakterystyka 

Umowa EULA (nazywana także Software License Agreement albo Licensed Application End User Agreement) to rodzaj umowy zawieranej między podmiotem udostępniającym oprogramowanie (czyli licencjodawcą lub producentem) a użytkownikiem (który jest licencjobiorcą). Znajdziemy w niej regulacje dotyczące dopuszczalnego zakresu korzystania z konkretnego oprogramowania.

W przypadku licencjobiorcy, umowa EULA zazwyczaj pojawia się na etapie instalacji programu. Instalacji nie można ukończyć, dopóki nie zaakceptuje się warunków kontraktu. Do tej chwili sama umowa nie wywołuje też żadnych skutków prawnych.

Trzeba tutaj zaznaczyć, że umowa EULA nie stanowi prawnego warunku do udostępniania oprogramowania, gdyż i tak automatycznie korzysta ono z ochrony na gruncie prawa autorskiego. Jest jednak niezwykle przydatnym narzędziem. Pozwala bowiem zachować twórcy kontrolę nad tym, jak potoczą się dalsze losy jego dzieła, a także umożliwia zwiększenie przychodów z działalności. Gdy firma nie stworzy End User License Agreement i udostępni software w wersji bez ww. kontraktu, naraża się na tworzenie oprogramowania open-source, które następnie będzie pobierane i modyfikowane praktycznie bez ograniczeń.

Kiedy warto sporządzić umowę EULA?

Umowa EULA przydaje się wtedy, kiedy chcemy precyzyjnie uregulować zakres uprawnień użytkownika końcowego do korzystania z oprogramowania, a przy tym chronić jego interesy. Natomiast z perspektywy odbiorcy jest to po prostu zbiór wytycznych na temat tego, co może, a czego nie powinien robić z aplikacją, aby nie narazić się na zarzut złamania umowy. 

Ponadto End-User License Agreement reguluje zagadnienia dotyczące zarządzania prawami autorskimi, ograniczeniem dostępu do usługi lub prawem wcześniejszego zakończenia współpracy przez jedną ze stron. Umowa EULA jest najczęściej zawierana wtedy, gdy:

  • wystąpi potrzeba przekazania określonych prawem konkretnych informacji wybranej grupie odbiorców, np. konsumentom (prawo odstąpienia od umowy, przetwarzanie danych osobowych);
  • w usłudze uwzględniono kilka profili użytkowników, które różnią się między sobą zakresem dostępnych uprawnień do korzystania z aplikacji, np. zarejestrowanych i niezarejestrowanych;
  • platforma uprawnia do wchodzenia w interakcję z innymi użytkownikami, np. poprzez sprzedaż lub zamianę towaru i konieczne staje się prawne uregulowanie ram tych relacji;
  • używanie oprogramowania wiąże się z udostępnianiem wrażliwych danych, np. danych osobowych i dotyczących stanu zdrowia;
  • licencjodawca chce wskazać ramy dopuszczalnego korzystania z platformy poprzez określenie przesłanek, które uzasadniają wcześniejsze zakończenie współpracy;
  • w wyniku przekazania dostępu do oprogramowania jego twórca przekazuje część kontroli nad kodem źródłowym i chce wyznaczyć granice takiego korzystania przez użytkownika.

Ponadto firmy produkujące software powinny rozważyć implementację umowy w sytuacji, w której korzystanie z programu mogłoby wyrządzić szkody podczas wadliwego używania, np. w przypadku oprogramowania sztucznej inteligencji. Będzie to potrzebne również wtedy, gdy używanie software’u jest równoznaczne z uczestnictwem w programach partnerskich.

Czy EULA zastępuje regulamin korzystania z usługi?

Czy biorąc pod uwagę powyższe, zakres umowy EULA będzie taki sam jak regulamin korzystania z usługi (ang. Terms of Service albo Terms and Conditions)?

W pewnym sensie tak, gdyż przepisy prawa nie wskazują jednoznacznie, co musi zawierać taki dokument. Jednak umowa End-User License Agreement znacznie bardziej skupia się na zagadnieniach dotyczących licencji i warunków korzystania z oprogramowania, a w mniejszym na zagadnieniach około biznesowych.

Dlatego najlepiej, aby podczas instalacji software’u użytkownik mógł zaakceptować dwa porozumienia:

  1. EULA – dla zagadnień dotyczących prawa IP, rozpowszechniania danych, ich modyfikacji;
  2. Terms of Service – dla ogólnych warunków korzystania z usługi, jej czasu trwania, warunków wypowiedzenia umowy itp.

Postanowienia, które powinna zawierać umowa EULA

Prawo nie narzuca nam, co powinno zawierać porozumienie EULA. Podlega ono zasadzie swobody umów, a przy tym warto uwzględnić w nim specyfikę prowadzonej działalności. Oczywiście tak jak każda inna umowa, EULA również musi zawierać wskazanie stron porozumienia oraz rodzaj oprogramowania, którego dotyczy. Jednocześnie należy zamieścić w niej wiele innych ważnych kwestii, które mogłyby wzbudzać wątpliwości.

Idealny przykład to m.in. moment rozpoczęcia związania End User License Agreement. Zależnie od tego, czy strony wybierają pobranie oprogramowania, uruchomienie instalatora, wypakowanie zawartości archiwum, czy pierwsze uruchomienie aplikacji – takie zastrzeżenie w umowie może uchronić licencjodawcę lub odwrotnie – zaszkodzić mu, np. gdy wprowadzi wyłączenie odpowiedzialności od momentu uruchomienia aplikacji, a nie jej pobrania.

Standardowe klauzule, które warto zawrzeć w End User License Agreement, to:

Udzielenie licencji
Podstawowy cel umowy EULA to udzielenie użytkownikowi licencji na używanie software’u. Najczęściej jest to licencja niewyłączna, chyba że oprogramowanie jest projektowane na indywidualne zamówienie firmy, co wiąże się też z wyższym kosztem usługi. Licencji musi wskazywać pola eksploatacji, a wiec dopuszczalne sposoby korzystania z programu.

Pola eksploatacji definiujemy w sposób jak najbardziej precyzyjny – inaczej ryzykujemy błędną interpretacją pojęć. Nie mogą być one domniemywane i nie możemy zakładać, że porozumienie będzie obejmować także te formy eksploatacji, które są znane w chwili udostępniania software’u.

Ograniczenia w używaniu oprogramowania
Sekcja o tytule Restrictions of Use zawiera zazwyczaj wyliczenie niedozwolonych przypadków korzystania z aplikacji, wśród których wymienia się:

  • wykorzystanie software’u do łamania prawa;
  • modyfikowanie kodu źródłowego na własne potrzeby lub w celu dalszej odsprzedaży zmienionej wersji;
  • kopiowanie oprogramowania na wiele urządzeń i korzystanie z niego jednocześnie.

Wprowadzenie ograniczeń jest niezbędne dla zakreślenia warunków brzegowych używania oprogramowania.

Umowy powiązane z EULA
W wielu przypadkach End User License Agreement wiąże się z innymi dokumentami, które regulują wzajemną relację biznesową stron, np. regulaminem korzystania z usługi albo polityką prywatności. W celu ułatwienia zapoznania się ze wszystkimi postanowieniami, warto wskazać w EULA odesłanie do reszty porozumień, np. za pomocą hiperłączy.

Konsekwencje naruszenia praw autorskich
Mimo że zaprojektowany software podlega ochronie na gruncie prawa autorskiego, to wciąż warto zaznaczyć w EULA, że naruszenie prawa do korzystania z aplikacji stanowi naruszenie przepisów prawa, a przy tym uprawnia licencjodawcę do podjęcia odpowiednich środków ochrony prawnej – w tym skierowania sprawy do sądu. Tego typu zastrzeżenie zazwyczaj efektywnie zmniejsza liczę potencjalnych naruszeń.

Warunki wcześniejszego zakończenia współpracy
Umowa o używanie oprogramowania musi uwzględniać też listę sytuacji, które uprawniają licencjodawcę do wcześniejszego zerwania umowy licencyjnej. Będzie to np. użycie oprogramowania niezgodnie z prawem albo pozyskanie go poprzez czyn zabroniony. Przy modelu usług SaaS przyczyną może być z kolei nieopłacona faktura albo próba obejścia zabezpieczeń systemu.

Co istotne, w klauzuli o rozwiązaniu umowy powinno znaleźć się zastrzeżenie, wedle którego w chwili, w której EULA przestaje obowiązywać, licencjobiorca musi niezwłocznie zaprzestać korzystania z oprogramowania oraz skasować je z urządzenia, a także wszelkie związane z nim pliki systemowe.

Zrzeczenie się gwarancji
Jeszcze inna ważna klauzula w tej umowie to oświadczenie o zrzeczeniu się gwarancji, które często określa się mianem Warranty Disclaimer. Dzięki temu producent software’u oświadcza, że przekazuje software w konkretnej postaci i nie jest odpowiedzialny za ewentualne szkody, jakie może on wyrządzić w środowisku informatycznym licencjobiorcy. Zrzeczenie się gwarancji jest równoznaczne z tym, że użytkownik nie może oczekiwać od licencjodawcy żadnych czynności zmierzających do poprawy funkcjonalności oprogramowania.

Ograniczenia odpowiedzialności
Zapisem podobnym do zrzeczenia się gwarancji, jest ograniczenie odpowiedzialności prawnej dostawcy oprogramowania, z ang. Limitations of Liability. Takie oświadczenie sprawia, że licencjodawca wyłącza możliwość dochodzenia odszkodowania za szkody stanowiące wynik używania aplikacji. Jeżeli więc oprogramowanie wyrządzi szkodę w infrastrukturze IT firmy, nie można żądać jej naprawy, nawet jeśli rzeczywiście odpowiada za to wadliwy software.

Utrzymanie i wsparcie techniczne
Jeśli w ramach licencji na software, dostawca oferuje także wsparcie techniczne czy aktualizację oprogramowania, to również powinno zostać wymienione w EULA. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku oprogramowania w wersji beta, gdy wsparcie zapewnia się przez określony czas. Należy też wskazać kanały, poprzez które pomoc będzie udzielana, np. kontakt telefoniczny, e-mail, usługa serwisowa w siedzibie licencjobiorcy.

Możliwość korzystania z sublicencji
Używanie sublicencji jest istotne w przypadku przedsiębiorstw, które korzystają z oprogramowania na wielu stanowiskach naraz albo w tym samym czasie na urządzeniach mobilnych i stacjonarnych. Zawarcie właściwego zastrzeżenia w treści umowy EULA pozwoli uniknąć wątpliwości na temat tego, na ilu urządzeniach użytkownik może używać aplikacji.

Sposoby na wzmocnienie ochrony wynikającej z End User License Agreement

Jeśli chcemy spotęgować siłę ochrony płynącej z umowy EULA, możemy wprowadzić jako załącznik umowę o obowiązku zachowania poufności. Tego typu kontrakt nakłada na licencjobiorcę obowiązek utrzymania w tajemnicy wszystkich albo tylko wybranych cech oprogramowania. Co powinno znaleźć się w umowie NDA dotyczącej software’u?

Wskazanie informacji objętych poufnością
Po pierwsze należy precyzyjnie określić informacje objęte umową NDA. Nie wystarczy wskazanie, że chodzi o informacje prawne, biznesowe, czy techniczne. Powinniśmy wymienić konkretne pliki, biblioteki i zasoby, których licencjobiorca nie może ujawnić.

Standardy zachowania poufności danych
Inny obowiązkowy element umowy NDA to opisanie działań, które musi podjąć licencjobiorca, aby nie narazić się na zarzut naruszenia umowy o zachowanie poufności. Będzie to przykładowo instalacja oprogramowania wyłącznie na urządzeniach zabezpieczonych hasłem przed dostępem osób trzecich bądź zakaz umieszczania oprogramowania (lub jego części) na serwerach z dostępem publicznym. 

Wskazanie, na czym polega naruszenie zobowiązania do zachowania poufności
W umowie NDA należy też wskazać konkretne zachowania, które mogą skutkować aktualizacją roszczeń licencjodawcy. Oczywiście ten zapis działa w dwie strony: twórca software’u z jednej strony nie może dochodzić naprawy każdego naruszenia, a z drugiej licencjobiorca ma świadomość, jakie czynności są dla niego bezpieczne.

Tego typu naruszenie to np. już sam fakt umieszczenia oprogramowania na komputerze niechronionym przed dostępem osób nieuprawnionych albo dopiero jego skopiowanie lub zmodyfikowanie przez inny podmiot. Maksymalnie szczegółowa, precyzyjna definicja ułatwi dochodzenie swoich praw w sądzie, dlatego warto o nią zadbać. 

Okres trwania umowy NDA
Zobligowanie licencjobiorcy do zachowania poufności z reguły powinno być ograniczone czasowo. Zazwyczaj pokrywa się to czasowo z korzystaniem z oprogramowania, jednak możemy też przedłużyć je na dalszy czas. W większości przypadków nie sprawdzają się bezterminowe umowy NDA.

Konsekwencje prawne naruszenia poufności
Najczęściej uwzględniane konsekwencje za naruszenie umowy NDA to możliwość dochodzenia kary umownej lub przedterminowe rozwiązanie umowy licencyjnej. Jeśli zdecydujemy się na kary umowne, warto dodatkowo zastrzec, że licencjodawca może dochodzić odszkodowania, które przenosi wysokość zastrzeżonej kary umownej.

EULA czyli End User License Agreement jest niezwykle popularnym narzędziem w sektorze IT. Przy projektowaniu umowy warto pamiętać o dopasowaniu jej treści do cech prowadzonego biznesu. Dzięki temu uzyskamy jak najszerszy zakres ochrony.