W XXI wieku mało jest rzeczy tak cennych jak informacja, a nowoczesne społeczeństwa i gospodarki oparte są na przetwarzaniu danych. Możliwości przetwarzania danych rzutują bezpośrednio na jakość usług świadczonych konsumentom i obywatelom oraz na rozwój nauki, technologii i biznesu. Jednocześnie sektor publiczny tworzy obszerne bazy danych, które do tej pory, ze względu na brak ram prawnych, nie były powszechnie wykorzystywane.

Unia Europejska, starając się nadążyć za globalnymi trendami wprowadziła strategię na lata 2019-2024. Ma powstać jednolity rynek, który umożliwi swobodny przepływ danych w ramach wspólnoty z korzyścią dla przedsiębiorców, naukowców i administracji publicznej. Jednym z pierwszych efektów tej strategii jest rozporządzenie Data Governance Act (DGA), które weszło w życie 23 czerwca 2022 r., a które zacznie obowiązywać we wrześniu 2023 r. DGA uzupełnia wcześniej opracowaną dyrektywę 2019/1024 w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. W przeciwieństwie do tej dyrektywy DGA reguluje dostęp do tych danych, które nie są otwarte, tj. tych, które są objęte prawami innych osób.

Ponowne wykorzystanie danych

DGA określa zasady udostępniania danych chronionych, np. ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa, prawa własności intelektualnej czy dane osobowe, będących w posiadaniu podmiotów sektora publicznego. Podmioty sektora publicznego będą musiały udostępniać warunki i procedurę, w ramach której można ubiegać się o ponowne wykorzystanie takich danych. Co ważne, chroniony charakter danych będzie musiał zostać zachowany, m.in. poprzez zanonimizowanie, modyfikację, zagregowanie lub przekształcenie przy pomocy innej metody zapobiegającej ujawnieniu. Jako zasada będzie wprowadzony zakaz zawierania umów lub stosowania praktyk, które przyznają pewnym podmiotom wyłączność na ponowne wykorzystanie danych lub w inny sposób ograniczają dostęp do takich danych (oczywiście z pewnymi wyjątkami). Za zezwolenie na ponowne wykorzystanie danych mogą być pobierane opłaty, które mają pokrywać koszty związane z procedurą anonimizacji i udostępnienia.

Usługi pośrednictwa danych

DGA ma stworzyć przestrzeń ułatwiającą wymianę i dzielenie się danymi. W tym zakresie przewidziana jest kluczowa rola podmiotów świadczących usługi pośrednictwa danych. Usługi te polegać będą na uczestniczeniu w ustalaniu stosunków handlowych pomiędzy posiadaczami danych lub osobami, których dane dotyczą a użytkownikami tych danych. Takie usługi mogą obejmować dwustronne lub wielostronne dzielenie się danymi, tworzenie platform lub baz danych umożliwiających dzielenie się danymi, ich wspólne wykorzystywanie, tworzenie infrastruktury do stworzenia powiązań między osobami, których dane dotyczą lub posiadaczami danych a użytkownikami danych. Na podmioty świadczące tego typu usługi zostanie nałożony szereg obowiązków, w tym m.in. zakaz wykorzystywania danych do celów innych niż te, w których zostały przekazane, obowiązek zapewnienia sprawiedliwych, przejrzystych i niedyskryminujących procedur oraz bezpieczeństwa.

Altruizm danych

DGA wprowadza pojęcie altruizmu danych czyli dobrowolnego, nieodpłatnego dzielenia się danymi do celów leżących w interesie ogólnym na podstawie zgody lub pozwolenia od osoby, której dane dotyczą lub posiadacza danych. Chodzi przede wszystkim o cele związane z opieką zdrowotną, zwalczaniem zmiany klimatu, poprawą świadczenia usług publicznych, badaniami naukowymi. Organizacje altruizmu danych będą podlegały wpisowi w krajowych rejestrach.

Podsumowanie

Nowe przepisy powinny przyczynić się do rozwoju nowoczesnej gospodarki. Analiza informacji pochodzących z sektora publicznego może pozytywnie wpłynąć m.in. na rozwój nauki, w tym medycyny, sprawniejsze świadczenie usług publicznych, lepsze zarządzanie zasobami naturalnymi. Jest to również szansa dla przedsiębiorców, w tym startupów działających w obszarze nowych technologii. Dane uzyskane w ramach procedur przewidzianych w DGA mogą być używane do uczenia maszynowego lub świadczenia usług precyzyjnie odpowiadających na potrzeby rynku.